Obwieszczenia Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 617) wskazują, że w latach 2016 i 2017 w indywidualnych gospodarstwach rolnych nastąpiło istotne zwiększenie przeciętnego dochodu z pracy z 1 ha przeliczeniowego. Zgodnie z informacjami uzyskanymi z GUS tak duży wzrost dochodów w rolnictwie w ostatnim roku to efekt silnie zwiększonej produkcji globalnej w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie (o ponad 20%) przy zwiększeniu wzrostu zużycia pośredniego na poziomie 5%. W Instytucie Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej –PIB prowadzone są badania dochodowości rolnictwa z wykorzystaniem danych pochodzących z sieci gospodarstw rolnych FADN oraz Rachunku Ekonomicznego dla Rolnictwa. Pierwsze badanie przedstawiające wyniki produkcyjno-ekonomiczne i potencjał gospodarstw rolnych opiera się o dane zbierane bezpośrednio z gospodarstw rolnych prowadzących rachunkowość rolną FADN. Obliczone wyniki dla gospodarstw rolnych uczestniczących w Polskim FADN potwierdzają dużą zmienność dochodów rolniczych w latach 2013 - 2017. Podobnie jak według danych GUS przeciętny dochód gospodarstw rolnych z próby FADN był najniższy w roku 2015 i najwyższy w roku 2017. Dane wskazują na wzrost dochodów w 2017 roku o blisko 26,9% w stosunku do roku 2016 Wzrost dochodów z rodzinnego gospodarstwa rolnego w 2017 roku w stosunku do roku 2016 według danych FADN to przede wszystkim wynik wzrostu wartości produkcji, przy równoczesnym nieznacznym wzroście kosztów. Rachunek ten uwzględnia dopłaty bezpośrednie, jednak z uwagi na ich zbliżony poziom w ostatnich latach nie miały one wpływu na zmianę dochodu w 2017 roku w porównaniu z rokiem poprzednim. Przytoczone dane dla gospodarstw objętych badaniem FADN to wartości uśrednione. W tej grupie znalazły się gospodarstwa zarówno o ujemnym dochodzie jak też o bardzo wysokich dochodach. W statystyce przy prezentacji wyników używa się wielu miar. Każda z nich oprócz zalet ma także ograniczoną wartość poznawczą. Najczęściej stosowane są miary z grupy średnich arytmetycznych. Średnia arytmetyczna dochodu z gospodarstwa rolnego na ha użytków rolnych dla 12 293 gospodarstw objętych badaniem FADN wyniosła w roku 2017 - 3 941 zł. Mediana dla tych samych danych przyjęła wartość 2 243 zł. Różnica między średnią arytmetyczną a medianą wynika z większej liczby gospodarstw o dochodach poniżej 3 9041 zł na ha użytków rolnych w porównaniu z dochodami większymi w badanej zbiorowości gospodarstw. Zdając sobie sprawę z ułomności poznawczej stosowanych powszechnie na świecie miar, za kontrowersyjne uznajemy także używanie w publikacjach o charakterze informacyjnym zbyt wielu wskaźników. Dla większości odbiorców byłyby one nie zrozumiałe i mogłyby wprowadzać chaos informacyjny. Osoby zainteresowane mogą te informacje znaleźć w publikacjach fachowych. Powyższe dane wskazują, że odczucie rolników o ich sytuacji dochodowej może być różne od przedstawionego za pomocą wartości średnich zależy bowiem od skali, struktury i efektywności produkcji gospodarstwa. Rachunki makroekonomiczne RER zestawiane w IERiGŻ-PIB również wskazują na zwiększenie dochodu rolnictwa w Polsce w roku 2016 i 2017 o odpowiednio o 6,3 i 5,2% w porównaniu do lat poprzedzających (Tabela 3). Wielkość zmiany dochodu rolniczego według tego rachunku jest znacząco słabsza zarówno w okresach wzrostu jak i spadku dochodów. Rachunek ten należy do grupy rachunków makroekonomicznych i jest sporządzany w oparciu o zbiorcze informacje o wielkości produkcji rolniczej, poniesionych nakładów i odpowiadających im cenach a po stronie kosztów obejmuje amortyzację obliczaną dla całego sektora rolnego. Innym źródłem informacji o sytuacji dochodowej rodzin rolników jest badanie budżetów gospodarstw domowych w oparciu o dane GUS. Badanie te wskazują że dochód rozporządzalny na osobę w gospodarstwach domowych rolników w roku 2017 wyniósł 1576 zł podczas gdy w roku poprzednim 1151 zł. Oznacza to wzrost dochodu o ponad 36%. Wymienione wyniki badań są zbieżne w ocenie kierunku zmian dochodów w rolnictwie. Zróżnicowana dynamika wynika z różnic w metodzie i zakresie poszczególnych rachunków oraz doboru próby. I tak np. przeciętny dochód z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 ha przeliczeniowego obliczany przez GUS dotyczy dochodu do dyspozycji brutto i nie obejmuje między innymi kosztów amortyzacji. W efekcie tak wyliczona wartość dochodu na ha przewyższa wartość dochodu wyliczanego w FADN i RER. Z kolei plan wyboru gospodarstw w badaniu FADN zakłada ich reprezentatywność dla gospodarstw towarowych. Wyniki bezpośrednio obliczone dla próby badawczej są więc nieco lepsze niż dla ogółu gospodarstw. Transfery publiczne (przede wszystkim dopłaty bezpośrednie) w badaniu RER są co do zasady przedstawiane w ujęciu memoriałowym podczas gdy w pozostałych rachunkach w ujęciu kasowym. Wyniki różnią się więc w zależności od wartości przelewów zrealizowanych przez ARMiR w danym roku kalendarzowym. Badanie budżetów gospodarstw domowych ma na celu zbadanie sytuacji dochodowej rodzin z różnych grup społeczno-zawodowych. Metodologia i dobór próby skoncentrowany jest w tym badaniu na pokazaniu tendencji w przychodach i wydatkach a w konsekwencji dochodach gospodarstw domowych niezależnie od źródeł jego pochodzenia. Zasadniczym problemem jest swoista bezwładność wykorzystania informacji o dochodach za zeszły rok na potrzeby roku bieżącego. W przypadku pogorszenia sytuacji w rolnictwie w roku bieżącym zastosowanie wskaźników dochodowych z poprzedniego korzystnego okresu dodatkowo skutkuje ograniczeniem poziomu wsparcia. Przy odwrotnych tendencjach, tj. zwiększeniu dochodów w bieżącym roku funkcjonować będzie informacja o zmniejszonych dochodach z rolnictwa. Uprzejmie informuję, że zapytanie dotyczące zasadności stosowania mediany, średnich arytmetycznych czy dominanty do obliczania wartości przeciętnego dochodu zostało przekazane do GUS który koordynuje prace metodyczne w tym zakresie.

Źródło: IERiGŻ